ሓበሬታ ብዛዕባ ስሎቬንያ

ስሎቬንያ ንእሽተይ ኣውሮፓዊት ሃገር (ኣባል ኣሕ/EU) ኮይና፣ ኣብ ልቢ ኣውሮፓ እትርከብ ሃገር እያ፣ ምስ ኢጣልያ ብምዕራብ፣ ኣውስትርያ  ብሰሜን፣ ሃንጋሪያ ብሰሜንምብራቅ፣ ከምእውን ክርዋታያ ብምብራቅን ደቡብ ምብራቅን።ኣብ ደቡባዊ ክፋል ድማ ንእሽተይ ቁራጽ ባሕሪ ኣላታ።

ዋና ከተማ ሉብልያና ትበሃል ኮይና፣ ብተወሳኺ ድማ ናይ ኢኮኖሞያውን፣ ባህላውን፣ ፖሊቲካውን ማእከል ኢያ።ግዝኣት ስሎቬንያ ኣስታት 20,273 ትርብዒት ሜትር ዙሪያ የጠቃልል።ሃገራዊ ዶብ ድማ 1,382 ዝርገሐ ኣለዎ፣ ካብኡ ድማ 921ኪ.ሜ ናይ መሬት ክኸውን ከሎ፣ 413ኪ.ሜ ድማ ዋሓይዝ፣ ከምኡውን 48ኪ.ሜ ናይ ባሕሪ ዶብ እዩ።

ብኣቃማምጣ ጂኦግራፊ ፣ ስሎቬንያ ኣብ ማእከላይን ደቡብ ምብራቅን ኣውሮፓ እትርከብ ሃገር ኮይና፣ ኣብ መራኸቢ ጫፋት ናይ ኣኽራናት ዲናሪክ፣ ጎላጉል ፓንኖንያን ኣብ ማእከላይን ትርከብ።

ኣብ ሰሜናዊ ምዕራብ ናይታ ሃገር ቡዙሓት ዓበይቲ ኣኽራናትን ትውንን፣ እቲ ዝበረኸ ጫፍ ድማ ትሪግላቭ ይበሃል(2864ሜ)፣ ሰጣህ ቅርጺ መሬት ድማ ኣብ ፐክሙሪየ ኣብ ሰሜናዊ ምብራቅ፣ ወሓይዝን ዲጋታትን ድማ ኣብ ማእከላይ ክፋል ይርከብ፣ ዝተፈላለየ ቅርጺ መሬት ድማ ኣብ ደቡብ ምብራቅ፣ ከምእውን ቀጢን ዝርገሐ ዘለዎ ባሕሪ ድማ ትውንን።

ፍርቂ ክፋል ናይታ ሃገር ድማ ብጫካ ዝተሸፈነ እዩ።እቲ ከባቢ ብዙሓት ዋሓይዝን፣ ባዓቲታትን ይርከቦ፣ ገለ ካብኡ ድማ ባዓቲ ፖስተንያ ከምእውን  ባዓቲ ሽኮችያን ይባሃሉ ፡እሳቶም ኣብ ናይ ስሎቬንያ ሃገራዊ ርስቲ ተመዝጊቦም ይርከቡ።

ክሊማ ስሎቬንያ እንታይ ይመስል?

ስሎቬንያ ተኸታታሊ 4 እዋናት ክረምቲ፣ሓጋይ፣ ቀውዒ.. ኣብ ዓመት ትውንን ፣ ነፍስወከፍ እዋን ድማ ነናቱ ጠባያት ኣለዎ።ኣብ ክረምቲ መዐቀኒ ሙቀት 20 ዲግሪ ትሕቲ ዜሮ ይወርድ፣ ኣብ ሓጋይ ድማ ክሳብ 35 ዲግሪ ልዕሊ ዜሮ ወይ ዝያዳ ይኸውን። ኣዝመራ ድማ እቲ ዝያዳ ዝናብ ዝዘንበሉ እዋን እዩ።

ዝተፈላለዩ ናይ ክሊማ ዞናት ኣለዋ፣ ኣኽራናዊ/ከበሳዊ ፣ ማእከላይ ክሊማ ኣለዋ ፡ እዚ ድማ ምስ ምፍልላይ ቦታታትን ቅርጺ መሬትን ይውሰን።

ሰሜናዊ ምዕራብ ከበሳዊ ክሊማ ይውንን፡እዚ ማለት ድማ ብተዘማዲ ቆራሪ ክሊማ ሙሉእ ዓመት ይኸውን፡ዛዕዛዕታ ብመልክዕ በረድ ድማ ኣብዚ ዝተጠቅሰ ቦታ ብብዝሒ ይረኣ።

ከበሳዊ ክሊማ ናይታ ሃገር ፍሉይ እዩ፡ እዚ ማለት ድማ ኣብ ሓጋይ ከይተረፈ ብበረድ ተሰንዩ ዝሑል ክሊማ ይህልዎ፡ ኩነታት ሙቀት ክሳብ ዜሮ ዲግሪ ይበጽሕ እቲ ካልእ ከባቢ ናይታ ሃገር ሙውቅ እንከሎ ማለት እዩ።

ገማግም ባሕሪ ድማ ማእከላይ ክሊማ ኣለዎ፡ስሕት ኢሉ ድማ ኩነታት ሙቀት  ሓሓሊፉ ትሕቲ ዜሮ ኮይኑ ሙውቅን ጸሓያዊ ይኸውን።

ኣብ ካልእ ቦታታት ድማ ማእከላይ ክሊማ ኮይኑ፡ ኣብ ክረምቲ ዝሑል ኣብ ሓጋይ ድማ ሙውቅ ይኸውን ፡እዚ ድማ ኣቀማምጣ ወይ ድማ ቦታ ምርኩስ ብምግባር ይኸውን።

ብተወሳኺ እታ ሃገር ብዝተፈላለዩ ኣታኽልትን ዘርኢ እንስሳታት ትፍለጥ፡ ብዓለም ደረጃ ድማ ዓሳ-ሰብ ዝበሃል እንስሳ ትፍለጥ።

ተቀማጦ ስሎቬንያ

ተቀማጦ ስሎቬንያ ብዝምልከት ፡ስሎቬንያ ናይ ሓደ ዘርኢ ወይ ድማ ተመሳሰልቲ ህዝብታት ዝቅመጡላ ሃገር እያ።ኣብ ጥሪ 2018፡ 2,066,880 ተቀማጦ ክህልዉ ከለዉ ፡94.10% ካብኣቶም ድማ ቀቢላ ስሎቨን እዮም።ናይ ወጻኢ ዜጋታት ድማ ብቁጽሪ እንዳወሰኸ ክመጽእ ጸኒሑ፣ እንተኾነ ግን ዛጊት ብመሰረት መዝገብ ጥሪ 2018 5.9% ኔሩ ፡እዚ ማለት ኣዝዩ ትሑት ቁጽሪ ማለት እዩ።

ኣብ ስሎቬንያ ክልተ ንኡሳን ቀቢላታት ኣለዉ ፣ እሳቶም ድማ ኢጣልያውያን ፡ኣብ ከተማታት ገማግም ባሕርን ሓዲግ መሬትን ይነብሩ፣ ሃንጋራውያን (ፕረክሙርየ ዝበሃሉ)፣ ከምእውን ሮማ ዝበሃሉ ቀቢላ ( ፕረክሙርየ፣ ዶለንይስካ፣ ከምእውን ክራይና) እዮም።

ገምጋም ተቀማጢ ህዝቢ ድማ 101.9 ብ ትርብዒት ሜትሮ፣ ኣስታት ፍርቂ ህዝቢ ድማ ኣብ ከተማታት ይነብር ፡ዝተረፉ ድማ ኣባ ገጠራት ይነብር ገምጋም ዕድመ ድማ 43.1 ዓመት እዩ።ናይ ህይወት ዕድመ ድማ 78 ዓመታት ንደቂተባዕትዮ ከምእውን 84 ዓመታት ንደቂንስትዮ(2016) ይኸውን።

መብዛሕትኦም ናይ ወጻኢ ዜጋታት ድማ ካብ ናይ ዩጎዝላቪያ ነበር ዝተሰደዱ ሰርብ ከምእውን ክርዋት (2%)ኮይኖም፣ ተወሳኺ ድማ ቦስንያውያንን ኣልባንያውያን እዮም።

ኣብ ዝሓለፈ ሰለስተ ዓመታት (ግንቦት 2016-2018) 362 ስደተኛታት ዑቅባ ኣብ ስሎቬንያ ተዋሂቦም ብጠቅላላ 756 እዮም።እሳቶም ካብ ሱርያ፣ ዒራቅ፣ ኢራን፣ ከምእውን ኤርትራ ዝመጹ ኮይኖም ኣብ ሉብልያናን ማሪቦር ካላይቲ ዓባይ ከተማ ይቅመጡ።

እምነት ካቶሊክ እቲ ቀንዲ ሃይማኖት ኮይኑ ልዕሊ 50% ተከተልቲ ኣለዎ።እንተኾነ ግን ካልኦት ሃይማኖታት እውን ይርከቡ፣ ኢቫንጀሊካን ድማ ኣብ ደቡብ ምብራቅ ይፍለጥ።

ንዝያዳ ሓበሬታ ብዛዕባ ሃይማኖት ተወከስ።

ቋንቋ ኣብ ስሎቬንያ እንታይ እዩ?

ወግዓዊ ቋንቋ ኣብ ስሎቬንያ ስሎቨን ይበሃል።ኢጣልያውያንን ሃንጋራውያንን ዝቅመጡለን ምምሕዳራት (ምስ ሃንጋርያን ኢጣልያን ዘዳውብ) ወግዓዊ ቋንቋ ድማ ኢጣልያን ሃንጋርያን እዩ።ካብ 2004 ጀሚሩ ድማ ስሎቨን ኣብ ኣውሮፓዊ ሕብረት ወግዓዊ ቋንቋ ኮይኑ።ቋንቋ ስሎቨን ድማ 50 ላህጃታት ቋንቋ ዘለዎ ኮይኑ ገለ ላህጃታት ዝዛረቡ ህዝብታት ወላ እቲ ወግዓዊ ቋንቋ ዝዛረቡ ድማ ንምርድዳእ ይጽገሙ።

ቋንቋ ሶቨን ኣካል ናይ ናይ ጉጅለ ሳልቪክ ቋንቋታት ከም ቋንቋታት ቸክ፣ ስሎቫክ፣ ሩስያ፣ ዩክሬን፣ ፖላንድ፣ ቡልጋርያ፣ ማቀዶንያ ወዘተ እዩ።ምስ ቋንቋታት ክርዋትያ፣ ቦስንያ፣ ሰርብያ ድማ ይመሳሰል።25 ፊደላት ድማ ኣለዎ፣( a b c č d e f g h i j k l m n o p r s š t u v z ž) ከምእውን 25 ኣዳምጽ ይርከቦ።

መብዛሕትኦም ስሎቬንያውያን ሓደ ናይ ወጻእ ሃገር ቋንቋ ይዛረቡ ፣ ብፍላይ ድማ ቋንቋታት እንግሊዝን ጀርመንን። ብተወሳኺ ድማ ቋንቋታት ክርዋትያ፣ ቦስንያ፣ ሰርብያ ና ዩጎዝላቭያ ነበር ዓበይቲ ቋንቋታት ድማ ይዛረቡ።ቋንቋታት ኢጣልያን ሃንጋርን ድማ ኣብ ዶባት ናይዘን ሃገራት ይዝረብ።ብብዝሒ ኣብ ስደተኛታት ኣልባንያ ዝርከብዎ ድማ ቋቋ ኣልባንያ ይዝረብ።

ኣስታት 2,500,000 ህዝቢ ቋንቋ ስሎቨን ይዛረብ፡ መብዛሕተኦም ኣብ ውሽጢ ስሎቬንያ ይነብሩ፣ እንተኾነ ግን ብተወሳኺ ኣብ ኦስትርያ፣ ኢጣልያ፣ ሃንጋሪን ክርዋትያን ይዝረብ። ንኡሳን ቀቢላታት ናይ ስሎቬንያውያን ድማ ኣብ ኣርጀንቲና፣ ሕቡራት መንግስታት ኣሜሪካ ከምእውን ኣብ ኣውስትራልያ ይርከቡ።

ፖለቲካዊ ስርዓት ኣብ ስሎቬንያ እንታይ ይመስል?      

ስሎቬንያ ባይቶኣዊ ደሞክራሲ ኣለዋ።ንሓበሬታ ብዛዕባ ፖለቲካዊ ስርዓት ድማ ተወከስ።

ዕድላት ትምህርቲ

• ዝያዳ ሓበሬታ ብዛዕባ ስሎቬንያ
  • https://en.wikipedia.org/wiki/Slovenia
  • https://www.slovenia.info/en
  • https://www.britannica.com/place/Slovenia
  • https://wikitravel.org/en/Slovenia
  • https://www.weatheronline.co.uk/reports/climate/Slovenia.htm
  • https://en.wikipedia.org/wiki/Languages_of_Slovenia
• ንዝያዳ ሓበሬታ ብዛዕባ ትምህርቲ ቋንቋ ፡ምዕራፍ ብዛዕባ ትምህርቲ ቋንቋ ተወከስ፡(hyperlink to language courses)

ኣብ ስሎቬንያ እንታይ ዓይነት ፖሊቲካዊ ስርዓት ኣሎ?

ስሎቬንያ ባይቶኣዊ ደሞክራሲ እያ።ካብ 2004 ኣባል ሕብረት ኣውሮፓ(ሕኣ) እያ።ንዝያዳ ሓበሬታ ብዛዕባ ሕብረት ኣውሮፓ ኣብዚ ዝስዕብ ተመልከት፣.

መራሒ ሃገር ድማ ፕረሲደንት ናይታ ሪፓብሊክ ኮይኑ፣ ዓቢ ተራ ኣለዎ ፡ኣብ ነፍስወከፍ 5 ዓመት ድማ ይምረጽ።ፈጻሚ ሓይሊ ዝህልዎ ድማ መንግስቲ ኮይኑ ብ ቀዳማይ ሚንስተር ይምራሕ።

መንግስቲ ብቀዳማይ ሚንስተርን ብሚንስተራትን ዝቆመ እዩ።ቀዳማይ ሚንስተር ብፕረሲደንት ናይታ ሃገር ይምረጽ፣ ሙሉእ ደገፍ ናይ ሃገራዊ ባይቶ፣(ብፕረሲደንት ናይ ሃገራዊ ባይቶ ዝምራሕ) ድማ ኣለዎ።

ባይቶ ስሎቬንያ ብሃገራዊ ባይቶን ብቤት ምኽሪ ሃገራዊ ባይቶን ዝቆመ እዩ። ሃገራዊ ባይቶ (ፈጻሚ ኣካል)፡ 90 መናብር ኣለዎ፣እዞም መናብር ብ 88 ቀጥታ ዝምረጹ ወከልቲ ህዝቢ፣ 2 ድማ ካብ ንኡሳን ቀቢላታት ሃንጋሪን ኢጣልያን ዝምረጹ እዮም።

ኣባላት ሃገራዊ ባይቶ ፡ኣባላት ናይ ዝተፈላለዩ ሰልፍታት እዮም፣ ስለዚ ድማ ኣደመጽቲ ንሰልፍታት ይመርጹ፣ ንውልቀሰባት ኣይመርጹን።ኣብ ስሎቬንያ ብዙሓት ሰልፍታት ኣለዉ፣ ብሓፈሻ ግን ኣብ  ክንፊ ጸጋማውያን(ሊበራል)፣ክንፊ የማናውያን(ዓቃባውያን) ተባሂሎም ይፍለጡ።

ሃገራዊ ቤት ምኽሪ ድማ 40 ወናብር ኣለዎ፣ ወከልቲ ናይ ማሕበራዊ፣  ኢኮኖምያዊ፣ ምሁራትን፣ ናይ ውሽጢ ዓዲ ኣገደስቲ ጉጅለታት ዝተሓዝኣ እዩ።ሃገራዊ ቤት ምኽሪ ከም ካልኣይ ላዕለዋይ ቤት ምኽሪ ኣየገልግልን ፣እዚ ድማ ድማ ቅዋም ናይታ ሃገር ስለ ዘየቀመጦ እዩ።

ፕረሲደንት እታ ሃገርን ኣባላት ሃገራዊ ባይቶን ብ ቀጥታዊ ምርጫ ይምረጹ፣ እዚ ድማ ንነፍስወከፍ ዜጋ  ልዕሊ 18 ዓመት መሰል ምርጫ ከም ዝህልዎ ይገብር። ኣብዚ ክፍለጥ ዘለዎ ድማ ዜጋታት ጥራይ ክመርጹን ክምረጹን ይኽእሉ ማለት እዩ።ናይ ስሎቬንያ ዜግናት ንምሓዝ ድማ ሓበሬታ ብዛዕባ ዓለም ለኻዊ ሓለዋ ተወከስ፣

ስሎቮንያ ብ ስርዓተ ሕጊ እትምራሕ ሃገር እያ፣ እዚ ማለት ድማ ሕግታት ናይ ግጭታት መፍትሕን መወከስን ከምእውን ውሕስነት ማሕበራዊ ፍትሒ ዝረጋገጸሎም መሳርሕታት እዮም።ሓፈሻዊ ሕግታት ናይታ ሃገር ዝእምምን ዝሕግግን ድማ ቅዋም ናይታ ሃገር ኮይኑ ኩለ መዳያዊ ሕግታትን መትከላትን ፖሊቲካዊን ማሕበራውን ስርዓት የቅውም።

ቅዋም ናይታ ሃገር ብተወሳኺ መሰረታውያን ሰብኣዊ መሰላትን ናጽነትን ን ነፍስ ወከፍ ዜጋ የዳሉ።እዚ ማለት ድም ዝኾነ ይኹን ሰብ ማዕረ መሰላትን ናጽነትን ከምዝህልዎ ውሕስነት ይህብ፣  ዓሌት፣ ሃይማኖት፣ ቋንቋ፣ ጾታ፣ ፖሊቲካውን ካልእን እምነታት፣ ደረጃ ሃብቲ፣ ትውልዲ፣ ደረጃ ትምህርቲ፣ ማሕበራዊ ደረጃ፣ ስንክልና፣ ካልኦት ሰብኣዊ ኩነታትን ብዘየገድስ ማዕረ መሰላት ይህልዎም።

ኣብ ስሎቬንያ 212 ምምሕዳራት ኣለዉ፣ 11 ካብኣቶም ድማ ደረጃ ናይ ከተማ ምምሕዳር ኣለዎም፡ ከም ኮፓር፣ ክራንይ፣ ሉብልያና፣ ማሪቦር፣ ሶቦታ፣ ኖቫጎሪሳ፣ ኖቮመስቶ፣ ፑትይ፣ ስሎቨንይራደች፣ ቨለንየ እዮም።

ምምሕዳራት ናይ ቅድመ ትምህርቲን ፣ ትምህርትን፣ ከምእውን መባእታዊ ናይ ጥዕና ኣገልግሎትን ህዝባዊ ኣገልግሎታትን ከዳልዉ ይግባእ፡ (ህዝባዊ መጓዓዝያን ህዝባዊ ቤት ንባብን ዘጠቃለለ)፣ ከምእውን ስልጣን ናይ ቦታ ምምቅራሕ ኣለዎም።

ስሎቬንያ ኣባ 12  ቆጸራዊ ዞባታት ትኽፈል፡ ዞባ ፖድራቭስካ፣ ዞባ ካሪንትያን፣ ዞባ ሳቪንይስካ፣ ዞባ ዛሳቭስካ፣ ዞባ ፖሳቭየ፣ ደቡብ ምብራቅ ስሎቬንያ፣ ማእከል ሶቬንያ ፣ ዞባ ጎረንይስካ፣ ዞባ ፕሪሞርይስኮ-ኖትራንይስካ፣ ዞባ ጎሪሽካ፣ ዞባ ኦባልኖ- ክራሽካ ኮይኖም ዝኾነ ስልጣን ናይ ምምሕዳር የብሎምን።

ሊንክታት

ዝያዳ ሓበሬታ ብዛዕባ ፖሊቲካዊ ስርዓት ኣብ ስሎቬንያ፡

• http://www.vlada.si/en/about_slovenia/political_system/
• https://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Slovenia
• https://www.investslovenia.org/business-environment/country-profile/state-political-system/
• http://www.sloveniainside.com/en/info/politicheskoe-ustroystvo.html

ሃይማኖታት ኣብ ስሎቬንያ ኣዮኖት ኢዮም?

ኣብ ስሎቬንያ ፡ መንግስትን ሃይማኖትን ክልተ ዝተፈላለዩ ጉዳያት እዮም።እዚ ማለት ድማ ሕጊ ልዕሊ ዝኾነ ሃይማኖታዊ ሕግታት እዩ።ስሎቬናውያን ናቶም ናይ ሃይማኖት መሰላት ኣለዎም።ሃይማኖት ውልቃዊ ጉዳይ እዩ፣ ስለዚ ድማ ሃይማኖት ምግላጽ ግዴታ ኣይኮነን።

ሕቶታት ብዛዕባ ሃይማኖት፣ ጾታዊ ወይ ድማ ፖሊቲካዊ እምነታት ምቅራብ ብቁዕ ኣይኮነን።ከምእውን ኣባል ናይ ዝኾነ ሃይማኖታዊ ጉጅለ ምዃን ክልኩል እዩ። ዝኾነ ሰብ ማዕረ መሰላት ኣለዎ፣ ሃይማኖታዊ እምነታቱ ብዘየገድስ። ሃይማኖታዊ ማሕበራት ሓደ ዓይነት መሰል ኣለዎም፣ እምነታቶም ድማ ክኽተሉን ከንጸባርቁን ናይ ሓባር መሰል ኣለዎም።

ዝበዝሑ ስሎቬናውያን ተኸተልቲ ሃይማኖት ክርስትና እዮም። ብገምጋም ድማ 60% ናይቲ ህዝቢ ይኾኑ።ዝተፈላለዩ ንኡሳን ጉጅለታት ሃይማኖት ክርስትና ኣለዉ፡ ካቶሊክ፣ ኦርቶዶክስ፣ ከኒሻን እዮም።ዓቢ ክፋል ናይቲ ህዝቢ ማለት 10% ዝኾነ ይኹን እምነት የብለሙን፡ ወይ ፈጺሙ ሃይማኖት ኣይነበረሙን ወይ ድማ ካብ እምነታቶም ኣንሰሒቦም ማለት እዩ።

ዉሑድ ክፋል ናይቲ ህዝቢ ድማ ካልኦት ሃይማኖታት ይኽተል፣ ብገምጋም 2.4% እስልምና ሃይማኖት ይኽተሉ።ዝበዝሑ ድማ ሃይማኖታቶም ኣይገልጹን። ዝበዝሑ ተኸተልቲ ካልኦት ሃይማኖታት ኣብ ዓበይቲ ከተማታት ይነብሩ።(2002)

ኣብ ስሎቬንያ ሓደ መስጊድ ጥራይ እዩ ዘሎ፣ ኣብ የሰኒሰ ይርከብ፣ ኣብ ሉብልያና ድማ ሓደ ናይ እስልምና ማእከል ኣብ ምህናጽ ይርከብ። እንተኾነ ግን ንእስላማዊ ባህልን ስርዓትን፣ ከምእውን ሃይማኖታዊ በዓላት ዘካይዱ ክልተ ማሕበረኮማት ኣብ ንጥፈት ይርከባ፡እስላማዊ ኮሚኒቲ ናይ ስሎቬንያ ፣  ከምእውን ናይ ኢስላም ማሕበረኮም .

ህዝባዊ በዓላት ድማ ብመሰረት መደባት ሃይማኖት ክርስትና ይኸውን፣ ስለዝኾነ ድማ ዝኾነ እስላማዊ በዓላት የለዉን።ሃይማኖታዊ ቆብዕ ምውዳይ ፍቁድ እዩ፣ እንተኾነ ግን ብ መሰረት ሕጊ ደቀንስትዮ ብወለንተኣን ክገብረኦ ይግባእ። እንተኾነ ግን ኣፈላላይ ኣብዚ ጉዳይ ክሳብ ሕጂ ኣሎ።መደረ ናይ ጽልኢ ከምእውን ናይ ቃላት ጸርፊ ገለ ካብቶም ቀንዲ ምልክታት ናይ ዓሌትነት እዮም።<ምዕራፍ> ሓለዋ ኣንጻር ኣፈላላይ(link)።እንተኾነ ግን ኣንጻር ኣፈላላይ ዝቃለሱ ውልቀሰባትን ማሕበራትን ኣለዉ ፣ ብተወሳኺ ቡዝሑነትን ናይ ባህሊ ብዙሕነትን የተባብዑ።

ነበርቲ እንታይ ዓይነት መሰላት ኣለዎም?

       ከም ነባሪ ግዝኣት ስሎቬንያ ፣ ናይ መሰረታዊ መሰላት ውሕስነት ኣሎካ (ኣዋጅ ህቡራት ሃገራት ንመሰላት ወድሰብ)  ክገሃስ ውን ኣይከኣልን።

• መሰል ርእሰ ውሳኔ
• መሰል ሓርነት
• መሰል ንመስርሕ ሕጊ
• መሰል ንናጽነት ምንቅስቃስ
• መሰል ንናጽነት ሓሳብ
• መሰል ንናጽነት ሃይማኖት
• መሰል ንናጽነት ሓሳብካ ምግላጽ
• መሰል ንሰለማዊ ምትእኽኻብ
• መሰል ንናጽነት ምምስራት ማሕበር

ሰብኣዊ መሰላትን መሰረታውያን ናጽነትን ኣብ ስሎቬንያ ብሕጊ ቅዋም እውን ዝጸደቀ እዩ፣ ፣ እዚ ድማ ኩሉ ኣብ ቅድሚ ሕጊ ማዕረ ምዃኑ ይገልጽ።ኣብ ስሎቬንያ ፡ ዝኾነ ሰብ ማዕረ መሰላትን መሰረታዊ ናጽነትን መበቆል፣ ዓሌት፣ ጾታ፣ ቋንቋ፣ ሃይማኖት፣ ፖሊቲካዊ ወይ ካልእ ክስታት፣ ደረጃ ሃብቲ፣ ትውልዲ፣ ደረጃ ትምህርቲ፣ ስንክልና፣ ወይ ካልእ ሰብኣዊ ኩነታት ብዘየገድስ ይህልዎ።

ሰብኣዊ መሰላትን መሰረታዊ ናጽነትን ብመሰረት ቅዋም ኣብ ኣርባዕተ ይኽፈል

1.ውልቃዊ

• ህይወት ወድ ሰብ ዘይምግሃስ
• ምሕላው ውልቃዊ ሰብኣውነት ክብርን
• ናይ ሕልና ናጽነት
• ናይ ምንቅስቃስ ናጽነት
• መሰል ን ሓለዋ ቤትፍርዲ
• ናይ ሓዳር መሰልን ስድራቤት ምምስራትን፣ ናጽነት ን ምርጫ ምዕባይ ህጻን፣ መሰላት ህጻናት -ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ (ምዕራፍ ስድራቤትን ህጻናትን ተመልከት)
• ዕድላትን ትምህርቲ-ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ምዕራፍ ትምህርቲ ተመልከት link-education
• ምግላጽ ዝምባሌ ንብሄራዊ ስምዒታት፣ መሰል ናይ ገዛእ ርእስኻ ቋንቋን ፊደላትን

ኣብ ስሎቬንያ ናይ ሞት መቅጻዕቲን ምስቃይን ክልኩል እዩ።

2.ፖሊቲካዊ

• መሰል ምርጫ (ንዜጋታት ልዕሊ 18 ዓመት ዕድመ) -ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ፖሊቲካዊ ስርዓት ተመልከት
• መሰል ናይ ባይቶን ማሕበር ምምስራት
• ዑቅባ (ኣብ ክሊ ሕጊ ፣ መሰል ሕቶ ዑቅባ ንናይ ወጻኢ ዜጋታትን ሃገር ኣልቦ ሰባትን ኮይኑ ን ጭቆናን ስቅያትን ዝተቃልዑ ዝኾኑ እዮም ፡ሰብኣዊ መሰልን መሰረታዊ ናጽነትን ድማ ይህልዎም)-ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ዓለምለኻዊ ሓለዋ ተመልከት።

3.ማሕበራውን ኢኮኖምያውን

• ናይ ስራሕ ናጽነት-ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ዕዮ/ስራሕ ተመልከት
• መሰል ንማሕበራዊ ውሕስነት -ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ሰብኣዊ ሓገዝን ማሕበራዊ ውሕስነት ተመልከት
• መሰል ክንክን ጥዕና -ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ጥዕና ተመልከት
• መሰላት ስንኩላን ሰባት-ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ሓበሬታ ንዝተፈላለዩ ጉጅለታት

መሰላት ብሄራዊ ኮማት-ንኡሳን ብሄራት ናይ ኢጣልያን ሃንጋሪያን ኮማዊ ማሕበረሰባት ኣብ ስሎቬንያ ፍሉይ መሰል ኣለዎም።

እንተድኣ ሰብኣዊ መሰላትን መሰረታዊ ናጽነትን ተጋሂሱ ፡ተጠባባቂ ሰባት(ombudsperson) ምውካስ ይከኣል።ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ሓለዋ ኣንጻር ኣፈላላይ ተመልከት።

ናይ ሓተትቲ ዑቅባ መሰላትን ግቡኣትን ኣዮኖት እዮም?

መሰላትን ግቡኣትን ናይ ሓተትቲ ዑቅባ ኣብ ዓንቀጽ ኣዋጅ ናይ ዓለምለኻዊ ሓለዋ ሰፊሩ ይርከብ።

ኣብ ስሎቬንያ ሓታቲ ዑቅባ እንተደኣ ኮንካ ፣ እዚ ዝስዕብ መሰላት ኣሎካ፥

• ምንባር ኣብ ስሎቬንያ
• ምክትታል መስርሕ ብዝርዳኣካ ቋንቋ
• ሓበሬታ ምርካብ
• ነጻ ናይ ሕጊ ኣገልግሎት ቅድሚ ናይ ምምሕዳራውን ላዕለዋይ ቤት ፍርዲ ውሳኔ ናይ መዳእታ ዝኸውን
• መሰረታዊ ክንክን ኣብ መዕረፊ ማእከል ናይ ሓተትቲ ዑቅባ (መንበሪ፣ ምግቢ፣ ኣልባሳት፣ ሳእኒ፣ ናይ ጽሬት ናውቲ፣ -ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ምዕራፍ መንበሪ ገዛ ተመልከት)
• ገንዘባዊ ሓገዝ ኣብ እዋን ምንባር ብውልቂ -ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ መንበሪ ገዛ ተመልከት
• ህጹጽ ሕክምናዊ ኣገልግሎት-ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ምዕራፍ ጥዕና ተመልከት
• ዕድል ትምህርቲ-ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ ምዕራፍ ዕድል ትምህርቲ ተመልከት
• ዕድል ናይ ዕድጊ ዕዮ፡ ከም ሓታቲ ዑቅባ መጠን ካብ ምሕታት ዑቅባ ድሕሪ 9 ወርሒ ውሳኔ እንተድኣ ዘይወሲድካ ክትሰርሕ ይፍቀድ።ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ስራሕ/ዕዮ ተመልከት
• ሰብኣዊ ሓገዝ
• ናይ ጁባ ገንዘብ(18 ዩሮ ወርሓዊ)

ብቀሊሉ ተጠቃዕቲ ሰባት ምስ ፍሉይ ድሌታት ፍሉይ መሰልን ክንክንን ኣለዎም-ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ሓበሬታ ንዝተፈላለዩ ጉጅለታት

ሓተትቲ ዑቅባ ንናይ ስሎቬንያ ሕግታትን ናይ መንበሪ ሕግታትን ከኽብሩ ግዴታ ኣለዎም፣ ብተወሳኺ ድማ ኣብ ግዜ መስርሕ ዑቅባ ኣድላይ ምትሕብባር ክገብሩ ይግባእ።እንተኾነ ግን መሰል ስድራቤታዊ ጥርናፈ ቅድሚ ውሳኔ ናይ ዑቅባ ሕቶ ኣይህሉን።

ዓለም ለኻዊ ሓለዋ ዝተዋህቡ ሰባት እንታይ መሰላትን ግዴታትን ኣለዎም?

መሰላትን ግቡኣትን ዓለም ለኻዊ ዑቅባ ዝተዋህቦም ሰባት ኣብ ዓንቀጽ ናይ ዓለምለኻዊ ዑቅባ ተገሊጹ ይርከብ ፣                                                                                             

ኣብ ስሎቬንያ ዓለም ለኻዊ ዑቅባ ዝተዋህበካ እንተኾንካ፣ እዚ ዝስዕብ መሰላት ኣሎካ፣

• ሓበሬታ ብዛዕባ ደረጃ ዑቅባ፣ መሰላትን፣ ግቡኣትን ናይ ዓለምለኻዊ ዑቅባ ተዋህቦም ሰባት፣
• ዘላቂ መንበሪ ፍቃድ ኣብ ሃገረ ስሎቬንያ- ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ዓለምለኻዊ ዑቅባ ተመልከት፣
• ዕቅሚ ሚንስትሪ ዘፍቅዶ መሰረት መዕረፊ ገዛን መሳለጥያትን -ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ ምዕራፍ መንበሪ ገዛ ተመልከት፣
• ገንዘባዊ ሓገዝ ንናይ ውልቂ መንበሪ ገዛን መሳለጥያትን – ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ መንበሪ ገዛ ተመልከት፣
• ክንክን ጥዕና -ልክዕ ከም ናይ ስሎቬንያ ዜጋ (ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ ምዕራፍ ጥዕና ተመልከት)
• ማሕበራዊ ክንክን – -ልክዕ ከም ናይ ስሎቬንያ ዜጋ (ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ጥዕና ተመልከት)
• ዕድል ትምህርቲ – ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ ዕዮ/ስራሕ ተመልከት፣
• ሽቅለት/ስራሕ – ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ ምዕራፍ ዕዮ/ስራሕ ተመልከት፣
• ሓገዝ ኣብ መስርሕ ምውህሃድ ምስ ሕብረተሰብ

ብቀሊሉ ተጠቃዕቲ ሰባት ምስ ፍሉይ ጠመተ ዝተፈልየ ክንክን ናይ ምርካብ መሰል ኣለዎም – ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ ምዕራፍ ሐበሬታ ንዝተፈላለዩ ጉጅለታት ተመልከት።

ዓለምለኻዊ ሓለዋ ዘለዎም ሰባት ናይ ሃገረ ስሎቬንያ ሕግታትን ከኽብሩ ግዴታ ኣለዎም።መሰል ስድራቤታዊ ጥርናፈ ኣብ ትሕቲ ዝተወሰኑ ኩነታት ድማ ኣለዎም።(ንዝያዳ ሓበሬታ ፡ምዕራፍ ሓበሬታ ንዝተፈላለዩ ጉጅለታት ተመልከት።)

ዜግነት ስሎቬንያ ብኸመይ ይርከብ?

እንተዳኣ ዓለም ለኻዊ ዑቅባ ዝተውህበካ ሰብ ኮንካ ፣ መሰል ንዜግነት ሃገረ ስሎቬንያ ኣብ ትሕቲ ዝተወሰኑ ኩነታት ይህልወካ፥

• ንተኸታታሊ 5 ዓመታት ኣብ ስሎቬንያ እንተድኣ ተቀሚጥካ(እዚ ማለት ድማ ምንባር ኣብታ ሃገር-ካብታ ሃገር ወጻኢ ንነዊሕ ግዜ እንተዳኣ ዘይወጺእካ )
• ብውሑዱ ናይ 18 ዓመት ዕድመ እንተዳኣ ኣሎካ
• ቀጻሊ ምንጪ ናይ ኣታዊ ብውሑዱ ንናብራን ማሕበራዊ ውሕስነት ዝሽፍን ምዃኑ ዝተረጋገጸ እነተዳኣ ኣውሒስካ(ኣብ ግብሪ ንቀጻሊ 2 ዓመት ምዱብ ስራሕ ሰሪሕካ ስሩዕ ኣታዊ ምስ ዝህልወካ ) ወይ ድም ን6 ወርሒ እንተዳኣ ግዝያዊ ኮንትራት ናይ ስራሕ ኣሎካ
• ዝተወሰነ ናይ ቋንቋ ስሎቬንያ መርመራ እንተደኣ ሓሊፍካ
• ኣብ ቤት ማእሰርቲ ን 3 ወርሒ እንተዘይተኣሲርካ ወይ ድማ ካብ ሓደ ዓመት ንላዕሊ ናይ ማእሰርቲ ውሳኔ  ምስ ዘይህሉ
• መንበሪ ፍቃድ ኣብ ሃገረ ስሎቬንያ እንተደኣ ዘይተቋሪጹ
• ዝኾነ ይኹን ስግእት ንጸጥታን ስግእትን ሃገረ ስልቬንያ ምስ ዘይህልወካ
• ኩሉ ናይ ግብሪ ግዴታታት ምስ ዝኽፈል
• ዜግነት ናይ ሃገረ ስሎቬንያ ምውስድካ ን ሕግታት እታ ሃገረ ከተኽብር ድልውነትካ ብጽሑፍ መልክዕ እንተደኣ ኣረጋጊጽካ

ሕቶ ጠለብ ንዜግነት ፡ ኣብ ምምሕዳራዊ ኣሃዱ ይቀርብ ።ብዙሕ ወረቃቅቲ ዝምላእ ኣሎ ፣እቲ መስርሕ ድማ ነዊሕ ግዜ ይወስድ።

ኣብ ስሎቬንያ ምንባረይ እንታይ ግቡኣት ኣለኒ? 

ከም ኣባል ሕብረተሰብ ስሎቬንያ ፣ ሕጊ ምኽባር ይግባእ። ኣባል እቲ ማሕበረ ኮም ክትከውን እንተደሊኻ ብንጥፈት ኣብ ስራሓት ውሽጣዊ ኮሚኒቲ ምስታፍ የድሊ።እዚ ድማ ብመልክዕ ወለንታውነት ኣብ ኮማዊ ንጥፈታት ምስታፍ ይከኣል፣

 ኣብ ምዕባለ ናይ ኮሚኒቲ ምስታፍካ ከምእውን ኣብ ምውህሃድ ምስ ሕብረተሰብ ዘለካ ቅሩብነት ፍቃደኛ ምዃንካ ብከምዚ መልክዕ ይርኣ።

ግቡኣት ሃገር ስሎቬንያ እንታይ ይመስል?

መንግስቲ ሃገረ ስሎቬንያ ድማ ተመሳሳሊ ግቡኣት ማለት መሰላትካ ዝሕልወሉ መንገዲታት ብመሰረት ሕጊ ቅዋም እታ ሃገር ይንቀሳቀስ።

ስሎቬንያ ኣብ መስርሕ ምውሃህድ ንወጻእተኛታት ሓገዝ ክገብር ድሉው እዩ።እዚ ድማ ብምትሕብባር ዝተፈላለዩ ማህበራት፣ ትካላት፣ ብመሰረት ደረጃ ዑቅባኻ ይፍጸም። ንዝይዳ ሓበሬታ ድማ ፡ምዕራፍ ዓለምለኻዊ ሓለዋ ተመልከት።

ዝያዳ ሓበሬታን ሊንክታትን

 http://www.mnz.gov.si/fileadmin/mnz.gov.si/pageuploads/DUNZMN_2013/DUNZMN_2014/Informacije_za_tujce_-_ANGLESKA.pdf

ዜግነት ስሎቬንያ ብኸመይ ይረክብ

http://www.mnz.gov.si/en/services/slovenia_your_new_country/citizenship/

ኣፈላላይ እንታይ ማለት እዩ?

ኣፈላላይ ኣብ ገለ ባህሪያት ተሞርኪሱ ዘይቅኑዕን ዘይምዕሩይን ኣተሓሕዛ ንውልቀሰባት ወይድማ ንጉጅለታት የመልክት።ዝኾነይኹን ሰብ ብኽብርን ብቅንዕና ክእለ/ክትሓዝ መሰል ኣለዎ።ሓደ ሰብ ኣፈላላይ ተፈጺምዎ ክበሃል እንተኾይኑ ዘይግቡእን ዘይቅኑዕን ኣተሓሕዛ ኣብ ልዕሊኡ እንተተፈጺሙ ይኸውን።

ዓንቐጽ ሓለዋ ኣንጻር ኣፈላላይ ኣብዚ መዳይ ኣዝዩ ኣገዳሲ ሕጊ ኣብ ስሎቬንያ እዩ።በዚ መሰረት ኣፈላላይ ኣንጻር ሓደ ሰብ ብምኽንያት ዓሌት፣ ቀቢላ፣ ሕብሪ ቆርበት፣ ጾታ፣ ቋንቋ፣ ሃይማኖት፣ ፖሊቲካ፣ ወይ ካልእ እምነታት፣ ማሕበራዊ መበቆል፣ ንብረት፣ ኣባልነት ማሕበራት ንግዲ፣ ደረጃ ትምህርቲ፣ ማሕበራዊ ደረጃ፣ ደርጃ ስድራቤት፣ ኩነታት መርዓ፣ ጥዕናዊ ኩነታት፣ ስንክልና፣ ውርሻ፣ ጾትዊ መንነትን መግለጺታትን፣ ጾታዊ ኣረኣእያ ክልኩል እዩ።

ኣፈላላይ ኣብ ልዕሊ እዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቅሱ ሰባት ዝተወሰነ ኣይኮነን።ብኻልእ ወገን ድማ ኣፈላላይ ኣባል ናይ ዝተወሰኑ ሰባት ብምዃን ወይ ድማ ጉጅለ ብቡዙሕ ኣጋጣሚታት ከጋጥም ይኽእል እዩ።

ውልቀሰባት ወይ ማሕበራት ካብ ካልኦት ሰባት ብዝተፈልየ ኣገባብ ኣፈላላይ እንተፈጺሞም ብምኽንያት ብሔር፣ ስንክልና፣ ኣንጻርካ ኣፈላላይ ይፍጸም ኣሎ ማለት እዩ።ኣፈላላይ ጎዳእን ኣስካሕካሕን ተመክሮ ኣብ ብዙሕ ኣጋጣምታት ክኸውን ይኽእል።እዚ ኣካል ጭቆና ኮይኑ ብሕጊ ድማ ዝተኸልከለ እዩ።ስለዝኾነ ድማ ጥንቃቀታት ካብ ከምዚ ዓይነት ጭቆና ምግባር ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።

ገለ ኣብነታት ኣፈላላይ ይስዕብ፥

• ዝኾነ ሰብ ሕማቅ ዘረባ ይብል እንተሃልዩ፣ኣነዋሪ ተግባራት፣ወይ ድማ ቀጻሊ ዘጥቅዓካ ፥
• ላግጺ ዘረባ ኣንጻርካ
• ምንጻል
• ዓዋሉ ኣንጻርካ ምውዳብ
• ምፍርራሕ
• ምክልኻል ስለ መንነትካ እምነታትካን ዘይቅቡል ኣባህላታት

ሰባት ኣብዞም ዝስዕቡ ናይ ሓባር ህይወት ኣፈላላይ ዘይሕጋዊ እዩ፥

• ስራሕ ቦታ፣ዕድላት ናይ ዕዮ ዕዳጋን፣ ስራሕን
• ትምህርቲ፣ሳይንስን፣ስፖርትን
• መአንገዲ/መንበሪ ቤት
• ሰብኣዊ ሓገዝ፣ስርዓት ጥሮታ፣ማሕበራውን ጥዕናውን ውሕስነት
• ዕድላት ክንክን ጥዕና
• ኣገልግሎታት መንግስቲ-ዕድላት ፍትሕን ምምሕዳርን
• ዕድላት ኣገልግሎት፣መሳለጥያን ንብረትን
• ህዝባዊ ሓበሬታን ማዕከናት ዜናን\ሜድያ
• ኣባልነት ናይ ንግዲ ማሕበራት፣ዘይመንግስታውያን ትካላት፣ ናይ ፖለቲካ ሰልፍታትን ማሕበራትን
• ተሳትፎ ኣብ ባህልን ስነ ጥበብን

ኣንጻር ኣፈላላይ ብኸመይ ሓለዋ ይረክብ፣ኣበይ ይረክብ?

ቤት ጽሕፈት ተጠባባቂ ሰባት ዝለዓለ ትካል ን ሓለዋ ኣንጻር ኣፈላላይ እዩ፣ሕጋዊ ምኽሪ ንግዳያት ይህብ፣ሓቅታት ናይቲ ጉዳይ ብ ምጽራይ ለበዋታት ናይ ምክልኻል ይህብ፣ ወይ ድማ ኣፈላላይ ደው ዝብለሉ መንገዲታት ይእንፍት።

ብተወሳኺ ተጠባባቂ ሰባት ኣብዚ ዝስዕብ ክተሓባበር ይኽእል፥

• ኣገባባት ሓለዋ ብዝምልከት ን ውልቀሰባትን ናይ ሕጊ ሰብ ሞያን ኣገዳሲ ሓበረታ የዳልው
• መጠንቀቅታታት ህላዌ ኣፈላላይ ንህዝቢ ይህብ
• መጽናዕትታት ብዛዕባ ኣፈላላይ የካይድ
• ሓሳባት፣ምኽርታትን፣ለበዋታት ከምእውን ኣገደስቲናይ ሕግን ስትራተጅን ፍታሓት የካይድ

ጥርዓን ንተጠባባቂ ከተቅርብ ምስእትደሊ ብመልክዕ ኢመይል፣ ፋክስ፣ ክተቀርብ ትኽእል።ተጠባባቂ ሰባት ሕጋዊ ምኽሪ ን ግዳያት ይህብ፣ሓቅታት ናይቲ ጉዳይ ብ ምጽራይ ለበዋታት ናይ ምክልኻል ይህብ፣ ወይ ድማ ኣፈላላይ ደው ዝብለሉ መንገዲታት ይእንፍት።ሕጋዊ መስርሓት ኣየካይድን ፣ወይ ድማ ን ግድያት ኣብ ቤት ፍርዲ ኣይውክልን እዩ።

ውላድካ ኣፈላላይ ተፈጺምዎ ትብል እንተደኣ ኮንካ ናብ ተጠባባቂ ንህጻናት ምቅራብ ይከኣል።ብተወሳኺ ሲቪካውያን ማሕበራት ምስ ግዳያት ዝሰርሑ ሓገዝ ምሕታት ይከኣል።

ኣብ ስሎቬንያ ማበረኮም ብኸመይ ተጠርኒፉ ይርከብ?

ኣብ ስሎቬንያ ኣብ ከተማታት ምንባር ካብ ኣብ ገጠራት ምንባር ኣዝዩ ዝተፈልየ እዩ።ኣብ ከተማታት ኩነታት ምንባር ባሕታዊ እዩ፣ ጎረባብቲ ነሓድሕዶም ቡዙሕ ኣይፋለጡን፣ ኣብ ገጠራት ግን ሕዝቢ ነሓድሕዱ ዝያዳ ይፋለጥን ይራኸብን።ገለ ካብ ኣብነታት ድማ ኦረባብቲ መፋትሕ ናይ ገዛውቶም ይለዋወጡ ፣ ኣብ ግዜ መገሻ ድማ እቶም ካልኦት ጎረባብቲ ንዘቤታዊ ስራሕ ይኣልይዎ።

ኣብ ገጠራት ሰባት ነሓድሕዶም ኣዝዮም ስለ ዝራኸቡ ውልቃዊ ጉዳይ ከተካይድ ኣዝዩ ከቢድ እዩ፡ ስለዝኾነ ድማ ጎረባብቲ መን እንታይ ይገብር፣ ኣበይ ኣሎ ብቀሊሉ ይፈልጡ።

ኣብ ሕብረተሰብ ስሎቬንያ ነሓድሕድካ ምክብባርን መሰል ሰባት ምሕላውን ውልቃዊ ህይወት ሰባት ምሕላውን ይግባእ።ብተወሳኺ ድማ ካልኦት ኣገደስት ኣገደስቲ ደንብታት ናይ ሕብረተሰብ ምኽባር የድሊ።

ኣብ ኣብያተ መግብን ናይ ህዝቢ ቦታታት ሽጋራ ምትካኽ ክልኩል እዩ።ኣብ ሕብረተሰብ ስሎቬንያ ዓው ዓው ኢልካ ምዝራብ ምትንኻፍን ከም ምጽሕታር ሽግርን ናዕብን ይቁጸር።ስለዚ ድማ ድምጺ ምቁጽጻር የድሊ፣ ኣውያትን ዓውዓውታን ቅቡል ኣይኮነን።

ኣብ ስሎቬንያ ኮማት ኣብ ሓውሲ ከተማን ወይ ድማ ናይ ገጠር ኮማት ተባሂሎም ይፍለዩ፡ ብዝተሓተ ደረጃ ድማ ምምሕዳራዊ ጉዳያት የካይዱ።ከባብያዊ ኮማትን ነበርትን ኣብ ስረሓት ናይ ሕብረተሰብ ጸለኣዊ ተራ ኣለዎም።

ንሕዝባዊ ኣገልግሎት ብዝጥዕም መልክዕ ኮማት ይስርዑ፣ ከም መውዓሊ ህጻናት፣ ቤት ትምህርቲ፣ ማእከል ጥዕና ወይ ሓኪም፣ ድኳናት፣ ATM፣ ሕዝባዊ መጓዓዝያ፣ ካልእ ባህላውን ናይ ምዝንጋዕ ንጥፈታትን የጠቃልል።ብተወሳኺ ኮማት ብመንገዲ ዝተፈላለዩ ማሕበራትን ፣ዘይመንግስታውያውን ትካላትን ካልኦት ግዱሳት ጉጅለታትን ተወዲቦም ኣብ ዝተፈላለዩ ንጥፈታት ይሳተፉ።

ሕብረተሰባዊ ደንብታት ንምንባር ኣብ ሕብረተሰብ እንታይ ይመስል?

ስሎቬንያውን ተቀበልቲ ኣጋይሽን እዮም እንተኾነ ግን ዕጽው ሕብረተሰብ እዩ ፣ ስለዝኾነ ድማ ደንብታት ናይዚ ሕብረተሰብ  ጽኑዓት እዮም።ብዙሕ ክፍልታት ዘለዎ ህንጻ ትነብር እንተደኣ ኮንካ፣ ናይ ገዛ ሕግታት ምኽባር የድሊ፣ ናይ ሓባር ንብረት ምክንኻን ከም ንብረትካ ድማ ይግባእ።

ካብ 10 ድ.ቀ ክሳብ 6 ቅ.ቀ ጫውጫውታ ኣይፍቀድን (ናይ ድቃስ ሰዓት ስለዝኾነ) ፣ እዚ ምስ ዘይከውን ድማ ጎረባብቲ ፖሊስ ክጽውዑ ይኽእሉ።ብተወሳኺ ድማ ሰባት ውልቃዊ ህይወቶም ክኽብረሎም ይጽበዩ።ጎረቤት ክትበጽሕ እንተደሊኻ ኣቀዲምካ ትሕብር። ስሎቬንያውያን ናይ ሻሂ ዕድመ ብኣኽብሮት ይቅበልዎ እዮም።

ብልምዲ ብዙሕ ክፍልታት ዘለዎ ህንጻ ኣላይ ኣለዎ፣ ንብረትን ካልእን ድማ ይቆጻጸር። ብተወሳኺ ድማ ነበርቲ ተወስኺ ክፍሊት ናይ ጽሬት፣ ኤለክትሪክ፣ ካልእን ኣለዎም።መብዛሕትኦም ህንጻታት መንበሪ ኮሚቴ ኣለዎም ብቀጻሊ ብምርኻብን ኣብጉዳዮም ብምምካርን ነቲ ህንጻ ዝምልከት ኣድላይ ስጉምትታት ይወስዱ።ንዝያዳ ሓበሬታ ምዕራፍ መንበሪገዛ ተመልከት።

ጓሓፍን ዳግም ምጥቃም ንብረትን

ኣብ ስሎቬንያ ዳግም ምጥቃም ንብረት ግዴታዊ እዩ።ጉሓፍ ድማ ኣብ 5 መአከቢ ይእከብ፡ወረቃቅቲ፣ ዳግም ዝጠቅም ፕላስቲክን ሕጺንን፣ ጠራሙዝ፣ ስነ-ህይወታዊ ጓሓፍ ፣ከምእውን ዝተሓዋወሰ ጓሓፍ።ነፍስወከፍ ገዛውቲ ናይ ገዛእ ርእሱ ዝተፈላለየ መአከቢ ኣለዎ። ጓሓፍ ዝእክብ ትካል ድማ ኣብ ዝተመደበሉ ግዜ መጺኡ ይእክብ።(ነፍስወከፍ ዓይነት ጓሓፍ ኣብ ዝተፈላለዩ ግዜ ይእከቡ) ኣብ ገለ ኣጋጣሚታት ድማ እቲ ጓሓፍ ኣብ ጎደና ብምውጻእ ብቀሊሉ ከምዝእከብ ይኸውን።ብዘይ ኣገባብ ጓሓፍ ኣብ ጎደነ እንተደርቢኻ ክትቅጻዕ ትኽእል።

ጀራዲንን መናፈሲ ቦታታትን

ጀርዲን ዘለዎ ቤት ትነብር እንተደኣ ኮንካ ፣ ሳዕሪ ብግቡእ ክቅረጽ ክቅምቀምን ኣለዎ፡ ንሕርሻ ዘይትጥቀመሉ እንተደኣ ኮንካ ብስሩዕ መንገዲ ክትከናኸኖ ይግባእ።መናፈሲ ቦታ ድማ መኣከቢ ንነበርትን ንህጻናት መጻወቲ ስለዝኾነ ኣትክልቲ፣ ቁጥቃጥን፣ ካልእ ናይ ሓባር መሳለጥያታት ብክንክን ክትሓዝ ይግባእ።መኣከቢ ጉሓፍ ኣብ ውሽጢ መናፈሲ ቦታ ብግቡእ ክንጥቀመሉ ይግባእ።

ዘቤታዊ እንስሳታት

ዘቤታዊ እንስሳታት ኣብ ስሎቬንያ ሉሙዳት እዩም።ከም ኣባል ስድራቤት ክንክን ይግበረሎም። ብተወሳኺ ድማ ንድሕነትን ውሕስነትን እንስሳታት ሕግታትን ደንብታትን ኣለዉ፣ እዚ ማለት ድማ እንስሳታት ክዕመጹ የብሎምን፣ ክህረሙ የብሎምን።ዘቤታዊ እንስሳ እንተደኣ ኣሎካ ብክንክን ክትህዞ ይግባእ።

ኣኽላባት ካብ መንበሪ ገዛ ወጻኢ እንተኮይኑ ኣብ መቆጻጸሪ ገመድ ክትሓዙ ይግባእ።ኣብ ናይ ህዝባዊ መጓዓዝያ ቦታ መኻፍቲ ኣፎም ዝዓጹ መትሓዚ ክወድዩ ይግባእ።ብጽሬት ክትሓዙ ድማ ይግባእ።

እንስሳ ዘቤት እንተድኣ ኣሎካ ገዛ ምክራይ ብቀሊሉ ኣይርከብን፡ ምኽንያቱ ኩሉ ዋና ገዛ እንስሳ ምእታው የፍቅድ ማለት ኣይኮነን።ንዝያዳ ሓበሬታ ብዛዕባ ዘቤታዊ እንስሳታትን መንበርን ምዕራፍ መንበሪ ገዛ ተመልከት።

ዝያዳ ሓበሬታን ሊንክን-

• ጓሓፍ ብከመይ ይትሓዝ፡ How to handle waste:

ወላዲ ምዃን ኣብ ሓድሽ ሃገር ከመይ ይመስል?

ምምጻእ ኣብ ሓድሽ ሃገር ብፍላይ ድማ ነቶም ካብ ትውልዲ ሃገሮም ክወጹ ዝተገደዱ ፡ ስድራቤትን ህጻናትን ከቢድ እዩ።ከም ወላዲ ዝተፈላለዩ ባህልታት፣ ኣገባባት፣ ግቡኣት ከጋጥሙኻ ይኽእሉ ፡እዚ ድማ ምስ ዝነበርካዮ ባህልን ቦታን ከምእውን ኣተዓባብያ ህጻናትን ስለ ዘይሳነ እዩ።

ሓደ ሓደ እዋን ህጻናት ካብ ወለዶም ንላዕሊ ነቲ ሓዲሽ ከባቢ ናይ ምልማድ ክእለት ይህልዎም።ብተፈጥሮ ህጻናት ቋንቋ ብቁልጡፍ ናይ ምኽኣልን ምልማድን ክእለት ኣለዎም፤ ብፍላይ ድማ ፡ግዜኦም ምስ ህጻናትን ኣዕሩኽቶምን እንተድኣ ኣሕሊፈሞ።

ህጻን ብቀሊሉ ዝዋሳእ ስለዝኾነ ሓላፍነት ወላዲ ኣብቲ ህጻን ንክህልዉ ኣለዎ።ወለዲ ነቲ ምዕባለ ናይቲ ህጻን ክድግፉን ከተባብዑን ይግባእ፡ እዚ ድማ ዓቅምታቱ ንክድልብ ይሕግዞ።እዚ ኣብ ናቱ ድሌት ዝተመርኮሰ ዕብየትን ምዕባለን ክስጉም የኽእሎ።

ብዛዕባ ስድራቤት፣ መውስቦ/መርዓ፣ ዝምድና እንታይ ክፈልጥ ይግባኣኒ?

ብባህሊ ኣብ ስሎቬንያ ከም ስድራቤት ዝቁጸሩ ኣካላት ፡ምርዕዋት ጽምዲ ምስ ደቆም ፣ ከምእውን ኣሕዋት፣ኣሓት ከም ስድራቤት ይቁጸር።

ዝበዝሑ ጽምዲ ብሓደ ይነብሩ ከምእውን ቅድሚ መርዓ ውላድ ይህልዎም፣ ገለ ካብኣቶም ድማ ፍጹም ከይምርዓዉ ይመርጹ።ንነዊሕ እዋን ብሓደ ዝነበሩ እንተኮይኖም ሓደ ዓይነት መሰላት ከም ምርዕዋት ጽምዲ ይህልዎም።

ክልተ ደቀንስትዮ ወይ ድማ ክልተ ደቂ ተባዕትዮ ዝምድና ክምስርቱ ይኽእሉ ፣እዚ ማለት ድማ ዝምድንኦም ድማ ሕጋዊ ኣፍልጦ ይህልዎ፣ ኣብ መሰላት ድማ ልክዕ ከም ሰብኣይን ሰበይትን ጽምዲ ይህልዎም።እንተኾነ ግን ሓደ ዓይነት ጽምዲ፡ ህጻን ከም ሞግዚት ከዕብዩ ኣይክእሉን።

ኣብ ስሎቬንያ ናይ መርዓ ጽንብል ሲቪላውን ሃይማኖታዊ ክኸውን ይኽእል።መርዓ ብቁዕ ንክኸውን ብፍሉጥ ሰብ ዝተደገፈን ሙዝጉብን ክኸውን ይግባእ።ሲቪላዊ መርዓ ድማ ምስ ዝኾነ ይኹን ሃይማኖታዊ ትካል ርክብ የብሉን።

ኣብ ስሎቬንያ፡ ክልተ ሰባት ክምርዓዉ ወይ ናይ ህይወት ዝምድና ክምስርቱ ይኽእሉ እዚ ድማ ክልቴኦም ልዕሊ 18 ዓመት ዕድመ እንተደኣ ኣለዎም ፣ዛጊት ዘይተመርዓዉ እንተኾይኖም፣ ኣብ ሓደ እዋን ንክልተ ወይ ካብ ክልተ ንላዕሊ ምምርዕው ክልኩል እዩ ፣ ከምእውን መርዓ ኣብ መንጎ ክልተ ኣዝማድ ክልኩል እዩ።

ብሕጊ ስሎቬንያ ግዱድ መርዓ ክልኩል እዩ።እዚ ማለት ድማ ሓደ ንካልእ ከገድዶ ኣይክእልን እዩ።መን ንመን ከም ዝምርዖ ናይ ምውሳን መሰል ናይ ነፍስወከፍ ሰብ ይኸውን ፣ኣብ ዝኾነ እዋን `ውን ኣይፋል ንመርዓ ናይምባል መሰል ኣለዎ።

ሰብኣይ ከምእውን ሰበይቲ ሓደ ዓይነት መሰላትን ሓላፍነታትን ኣለዎም።ሰብኣይ ከምእውን ሰበይቲ ብማዕረ ክሰርሑ ይፍቀዶም፣ኣብ ምርጫ ናቶም ዝተምርኮሰ ስራሕ ድማ ክሰርሑ ይኽእሉ።ኣበይ ብሓደ ክነብሩ ይደልዩ ውን ይውሰኑ፣ እንተዳኣ ውላድ ክወልዱ ደልዮም `ወይ ዘይደለዩ ፣ክንደይ ውላድ ይደልዩ ኣብ ናቶም ውሳኔ ይሙርከስ።ብማዕረ ናይ ገዝኦምን ውላድን ሓላፍነት ክወስዱ ይግባእ።ኩሉ ኣባል ስድራቤት ድማ ክኸብር ይግባእ፣ ክተሓባበሩን ክተሓጋገዙ ድማ ይግባእ።

ልዕሊ 18 ዓመት ዘለዎ ብገንዘብ ነብሱ ክኽእልን ክኣልይን ይግባእ ፣ንስድራቤቱ ድማ ክሕግዝን ክኣልይን ይግባእ።

ከም ወላዲ ናተይ ግቡኣት እንታይ ይመስሉ?

ኣብ ስሎቬንያ ህጻናት ፍሉይ መሰላት ኣለዎም ከም ወላዲ ድማ ጉቡእ ክንክንን ክብርን ክትህቦም ይግባእ። ንመሰላት ህጻናት ዝምልከት ቀንዲ ጽሑፍ ስምምዕ ኣብ መሰላት ህጻን ይርከብ።

ዝኾነ ትሕቲ 18 ዓመት ሰብ ህጻን ይበሃል።ዝኾነ ህጻን ማዕረ መሰላት ኣለዎ፣ኣደ ወይ ኣቦ ዘለዎ/ዘይብሉ ወይ ድማ እቶም ወለዲ ምርዕዋት ይኾኑ /ኣይኽኑ ኣገዳስነት የብሉን። ከም ሞግዚት ዘዕበኻዮ ማዕረ ውላድካ እዩ። ተባዕትዮ ህጻናት ከምእውን ኣንስትዮ ህጻናት ማዕረ እዮም ብማዕረ ድማ ክረኣዩ ይግባእ።

ትሕቲ 7 ዓመት ህጻን በይኑ ብዘይ ኣላይ ክትገድፎ ኣይግባእን ፣ ኣላይ ድማ ትሕቲ 16 ዓመት ክኸውን ኣይግባእን።ነቲ ህጻን በይኑ ኣብ ገዛ ምግዳፍ ኣይፍቀድን ።

ህጻናት ድማ እዞም ዝስዕቡ ተወሰኽቲ መሰላት ኣለዎም፥

• መሰል ትምህርቲ
• ነገራት ኣለሊኻ ምርካብ ፣ምስ ካልኦት ምክፋል ኣድላይነት እንተለዎ ብመልክዕ ዘረባ፣ስእሊ፣ ጽሑፍ፣ ወይ ብካልእ መንገዲ ንካልኦት ዘይጎድእ ክሳብ ዘይኮነ
• ሕጻናት ሓሳቦትም ክህቡ፣ ዓበይቲ ድማ ክሰምዑን ብቁምነገር ክካተተልዎ ይግባእ
• ዝደለይዎ ክሓስቡን ክኣምኑን ክሳብ ንካልኦት ሰባት መሰሎም ክገብሩ ዘይከልከልዎም
• ኣዕሩኽ ክመርጹን ናብ ዝደለይዎ ጉጅለ ክጽንበሩን ፡ክሳብ ንካልኦት ዝጎድእ ተግባር ዘይኮነ
• ከስተማቅሩ፣ክጻወቱ፣ ከምእውን ኣብ ባህላዊ፣ስነጥበባዊ፣ ናይ ምዝንጋዕ ንጥፈታት ክሳተፉ

ህጻናት መሰል ጽፉፍ ናይ ጥዕና ክንክን፣ ሓገዝ ካብ መንግስቲ ክግበረሎም ይግባእ። ስንክልና ዘለዎም ህጻናት መሰል ናይ ፍሉይ ክንክንን ሓገዝን ኣለዎም።

ህጻናት ካብ ኩሉ ዓይነት ጉድኣትን ሕማቅ ኣተሓሕዛ ኣካላዊ ይኹን ስነኣእምራዊ፣ ኩሉ ዓይነት ጭቆና፣ ምዝመዛ፣ ከምእውን ጾታዊ ኣመጽን ሓለዋ ክግበረሎም ይግባእ።ምስ ወለዶም ምንባር ነቶም ህጻናት ሓደገኛ እንተዘይኮይኑ ምስ ወለዶም ምንባር መሰል ኣለዎም፣ ወለዶም ብሓደ ዘይነብሩ ህጻናት ድማ ምስ ወለዶም ክራኸቡ መሰል ኣለዎም፡ ክሳብ ንህይወቶም ኣስጋኢ ዘይኮነ።

ዓለም ለኻዊ ዑቅባ ዝተዋህበካን ካብ ወለዲኻ እውን ዝተፈለኻ ምስ እትኸውን ስድራቤትካ ምጥርናፍ መሰል ኣለካ።ኣባላት ስድራቤትካ ምሳኻ ክነብሩ መሰል ኣለዎም።

ህጻናት ካብ ዘይንቡር ኣተሓሕዛን ጭቆናን ኣካላዊ ይኹን ስነ-ኣእሙራዊ በደላት ናይ ምሕላው መሰል ኣለዎም፣ ብሕጊ ድማ ህጻናት ምህራምን ምግፋዕን ክልኩል እዩ።እዚ እንተኾይኑ ግን ገንዘባዊ ወይ ናይ ምእሳር መቅጻዕቲ የኸትል።

ወልዲ ናይ ህጻን ስምዒታትን፣  ማሕበርዊ ድሌታትን፣ ከማልኡ እንተ ዘይክኢሎም፡ ብማእከል ማሕበራዊ ዕዮ መጠንቀቅታ ይወሃቦም።ወላዲ ህጻን ከዕብዩ ዘጸግሞም እንተኾይኑ ሞያዊ ሓገዛት ይግበረሎም።ምስ ወለዲ ቆጸራ ብምሓዝ ድማ ባዓል ሞያ ናብ ገዛ ብምምጻእ ሞያዊ ሓገዛት ይህብ።

ጥዕናዊ ኩነታት ናይ ህጻን ኣስጋኢ እንተኾይኑ  ካብ ስድራ ወጻኢ ግዝያዊ ኣብ ካልእ ቦታ ይሰጋገር።እቲ ህጻን ዝተፈልየን ውሑስን ክንክን ይግበረሉ እቲ ጸገም ክሳብ ኣብ ትሕቲ ቁጽጽር ዝኣቱ።ህጻናት ንቀጻሊ ብዘይ ኣገባብን ኣሰቃቂ ኣገባብ እንተድኣ ተታሒዞም ቤት ፍርዲ ንወለዲ ካብ ህጻን ክእግደሙን ጨሪሱ ክኣልዮምን ይኽእል።

ቤት ጽሕፈት ተጠባባቂ ህጻናት ከምእውን ማእከል ማሕበራዊ ዕዮ መሰላት ህጻን ዝጠባበቁ ኣካላት እዮም።

እንተተፋቲሐ እንታይ የጋጥመኒ?

ሰብኣይ ወይ ሰበይቲ ብዝኾነ ምኽንያት ብሓደ ክነብሩ እንተዘይክኢሎም ናይ ፍትሕ ሕቶ ከቅርቡ ይኽእሉ።ፍትሕ ድማ ክልቴኦም ወይ ሓደ ካብኦም ናይ መርዓ ዝምድና ክውድእ/ኡ እንተደልዩ/ያ ከጋጥም ይኽእል።

ትሕቲ ዕድመ ህጻናት ዘለውዎም ተጻመድቲ ክፋትሑ ምስ ዝደልዩ ኣገዳሲ ምኽሪ ካብ ማእከል ማሕበራዊ ዕዮ ምኽሪ ክዋሃቦም ግዴታዊ እዩ።ስድራቤታዊ ክንክን ንክገብሩ ናይ ሓባር ስምምዕ ክህሉ ይግባእ።

እቲ መደብ ህጻን ድሕሪ ፍትሕ ኣበይ ይነብር ይሕብር፣ ንክንደይ ግዜ ምስ ወለዲ ክጸንሕ ይኽእል፣ ኣብ ጥቅሚ ናይ ህጻን ዝተመርኮሰ ውሳኔታት ከመይ ይፍጸም፣ ናይ ገንዘብ ኣተሓሕዛን ካልኦት ጉዳያትን  የጠቃልል።

ወለዲ ምስ ተፋትሑ ብሓደ ኣይነብሩን እዮም።እንተኾነ ግን ወለዲ ብ ሓባር ነቲ ህጻን ኣድላይ ክንክን ክገብርሉ ኣለዎም።ነፍስወከፍ ወላዲ ምስ ውላዶም/ደቆም ግዜ ምሕላፍን ምዝንጋዕን መሰልን ግዴታን ኣለዎ።

ምዕባይ ህጻን ማለት ሕጋውያን ሞግዚቱ ፣ብልምዲ ወለዱ ነቲ ህጻን ሕጋዊ ሓላፍነትታት ኣለዎም ማለት እዩ።ሕጋዊ ወላዲ ወይ ሞግዚት ነቲ ህጻን ክከናኸኑን ድሌታቱ ከማልኡን መሰልን ግዴታን ኣለዎም።እቲ ህጻን ወለዲ እንተዘይብሉ ወይ ድማ ወለዲ ናይ ወላዲ መሰሎም እንተ ተሓዲጎም ፡ መንግስቲ ሓደ እኹል ሰብ ከም ሕጋዊ ሞግዚት ነቲ ህጻን ዝኣሊ ይምዝዝ።

እቲ ዝሓሸ ኣማራጺ ወለዲ እንተተፋቲሖም እቲ ህጻን ምስ መን ይዓቢ ክሰማምዑ ዝሓሸ እዩ።እንተ ዘይ ተሰማሚዖም ግን ቤት ፍርዲ እቲ ህጻን ምስ መን ከም ዝዓቢ ይውስን።እቲ ምስቲ ህጻን ዘይነብር ወላዲ ድማ ገንዘባዊ ሓገዝ ክገብር ይግባእ።

ኣብ ስድራቤታውን ምዕባይን ጉዳያት ሓገዝን ደገፍን ካበይ ክርክብ ይከኣል?

ስድራቤታውን ናይ ኣተዓባብያ ጉዳያት እንተዳኣ ኣሎካ ሞያዊ ሓገዛትን ምኽርን ምሕታት ንቡርን ተመራጽን እዩ።ሓገዝን ደገፍን ድማ ብማሕበራዊ ሰራሕተኛታት፣ ክኢላታት ስነ ኣእምሮ፣ ናይ ቤት  ትምህርቲ ኣማኸርቲ፣ ከምእውን ካልኦት ሰብ ሞያን ክርከብ ይከኣል።

እቲ ህጻን ንመውዓሊ ህጻናት ወይ ቤት ትምህርቲ ዝኸይድ እንተዳኣ ኮይኑ ብውልቂ ምስ መማህራን፣ ኣማኸርቲ ቤት ትምህርቲ ምዝታይ እቲ ዝቀለለ መንገዲ እዩ።ሓገዛት ምስ ዘድልዩ ድማ ናብ ካልኦት ኣገልግሎታት ክሕብሩኻ ይኽእሉ።ንማሕበራዊ ሰራሕተኛ ካልኦት ኣገልግሎታት ብዝምልከት ኣብ ማእከል ማሕበራዊ ዕዮ ምውካስ ድማ ይከኣል እዩ።ካልኦት ወሃብቲ ኣገልግሎትን  ሓገዝን ድማ ኣለዉ፥ ከም ናይ ምኽሪ ኣገልግሎት፣ ኣታዊ ዘይብለን ማሕበራት ቆጸራ ብምሓዝ ሓገዝን ደገፍን ብነጻ ምሕታት ይከኣል።

ስምምዕ መሰላት ህጻን/Convention on the Rights of the Child: